A imenovati znači reći sljedeće: književna scena Banjaluke i, šire, Republike Srpske, odiše jednim plitkim, jevtinim kriminalom i diletantizmom. Žita ima, ama se ne vidi od kukolja. Došlo je vrijeme, radosne oči koje ga vide, da se žreci svuku sa nepravo zauzetog trona. Stiglo je doba da ja, revolucionar, kažem: pogan se negda čistila vatrom. A od nas nije dosta ako samo zapalimo šibicu. U tom smislu, u takvom odnosu snaga, i više je nego neophodno govoriti o piscima poput Berislava Blagojevića čija je knjiga „Ja, revolucionar“ svojevrsno prošlogodišnje prozno otkrovenje u Republici Srpskoj.
U ovoj knjizi su sabrane crtice, minijature i kratke priče pisane u dužem vremenskom periodu. Ukoliko bi tražili onu čudesnu nit koja ih spaja i koja ih povezuje u jednu jedinstvenu cjelinu, to bi, bez sumnje, bio – jezik. Ima u Blagojevićevom pripovijedanju ponešto od one pripovjedačke magije kakvu nalazimo u djelima najvećih svjetskih i domaćih pripovjedača. Nimalo slučajno, jer Blagojević, vidi se to po vješto transponovanim citatima i pažljivo odabranim motoima, manirom strasnog čitaoca kopa po majdanu kojeg čini magistralna struja srpskog i svjetskog proznog stvaralaštva. Andrićevska potreba za pričanjem kod Blagojevića nije tek puki stilski manir; ona u njegovoj prozi postaje plodotvorni okvir na koji se kaleme piščeve ideje, strepnje, želje, intimistički nanosi i nesvakidašnja priznanja. Visok stepen jezičke kultivisanosti omogućava Blagojeviću da priča vješto, nenametljivo, prijatno, sa izuzetno rafiniranim humorom i odmjerenom, ali oštrom (auto)ironijom.
Blagojevićeve crtice i minijature karakteriše posebna vrsta pripovijedanja koja u svojoj konačnici, u svom finalu ima začuđujuće komičnu poentu. Ta vrsta oneobičavanja u proznom tekstu Blagojevićevo je poetsko vjeruju, koje njegovom štivu pruža jednu posebnu vrstu dopadljivosti, prijeko potrebnu u mutnom postmodernističkom brzaku u kojem se uglavnom love čudovišni književni hibridi, ta pošast savremene literature. Blagojević priča sa jednom namjerom – da na kraju, u jednoj rečenici, svedeno i jasno, poentira i da na taj način ukaže na društveno-normativne devijacije od kojih su satkani naši dani, naš „jedva život“. Crtice Dilema, Čudna geografija, Bliski susret treće vrste (negdje na brdovitom Balkanu), Ja, revolucionar, to nedvosmisleno i potvrđuju. Poenta na kraju već spomenute crtice Dilema naprosto je briljantna: Da li se mesni doručak smije jesti za večeru? To Blagojevićevo insistiranje na poentiranju, ipak, ne prelazi u manir i ne postaje samo sebi svrha, jer se u crticama i pričama u kojima poenta zaokružuje cjelinu, preispituju mnoge vječne teme, među kojima je čovjekova žudnja za slobodom i nemogućnost da se dosegne ista najupečatljivija. Blagojevićev mladalački bunt bez imalo mistifikacije i naknadnog, salonskog uljepšavanja, jasno markira kužne znake novog vremena, među kojima licemjerje, pritvornost, kukavičluk postaju gotovo glavna obilježja dolazećih generacija. Da, Blagojević je kritičar, ali u njegovim dijagnozama nema naknadnog pametovanja i nerazumljivih, šifrovanih terapija. Njegova polemika sa vremenom je hrabro ukazivanje na svevremenu ljudsku niskost kojoj je suprotstavljena utopijska istinoljubivost i pravičnost. Revolucionar Berislava Blagojevića je humani iluzionista čija su životna i moralna načela konvertirana stvarnosti koja postaje orvelovska antiutopija. Stoga je i ritam Blagojevićevog pričanja miran i staložen: on ukazuje, jednostavno i nenametljivo na savremenu kugu, bez kritizantskih komentara.
U tom pričanju otkrivaju se dva sasvim legitimna uticaja, barem što se naratoloških i poetičkih stavova tiče – Borhes i Kiš, dok sama forma kratke priče i/ili prozne minijature neminovno zaziva savremenu američku književnost koja sve više i više postaje minimalistička.
Borhesovsko kod Blagojevića se prepoznaje u potrebi da se u traganju za nekim simbolima ponire u istorijsko i imaginarno, kakav je slučaj sa pričom Ukleta rijeka, koja itekako komunicira sa Alefom slavnog Argentinca. Ipak, priča koje se oslanjaju na Borhesa u knjizi Ja, revolucionar neuporedivo je manje od onih koje se određuju prema Kišu, prema njegovom postmodernističkom proznom diskursu koji je, za razliku od Borhesovog, u sebi generisao jednu posebnu notu ličnog, doživljenog, proživljenog i iskustvenog. Te Blagojevićeve priče su rezultat svakodnevnih paradoksa koji ujedno postaju i glavno obilježje (n)ovog antivremena. U njima su vrline prometnute u mane, a sav taj nauk sabijen je u Orvelovu definiciju koja postaje i moto priče po kojoj je knjiga dobila ime, ali i cijele zbirke: U vremenu u kome je obmana opšta pojava govoriti istinu ravno je revolucionarnom djelu. U tome je, ujedno, i čar Blagojevićeve proze – ona se, ma koliko donkihotovski zaludna bila, bori protiv vjetrenjača koje su najbolje prikazane i definisane u izuzetnoj priči Ispovijest, u kojoj se naturalistički rezonuje o nekim nemoralnim životnim prečicama koje vode lagodnoj i sigurnoj egzistenciji. Ostaje samo pitanje – da li je Blagojević dovoljno hrabar, suviše lud ili samo pošten i pametan kada to saopštava.
Goran Dakić
