Slem poezija je nastala osamdesetih godina u Čikagu, u džez klubu. Osnovna ideja začetnika pokreta zasnivala se na tome da poetski događaji ne treba da budu isključivo mesto okupljanja akademske književne elite, već i običnog naroda koji bi poeziju doživeo kroz zanimljiv performans pesnika na sceni i kroz stihove inspirisane svakodnevicom.
Piše: Milan Mijatović
Ovakva poezija obično nije rimovana, poseduje elemente pripovedanja i besedništva sa dozom humora i ironije. Kada kažem ,,obično” mislim na to da bilo čija pesma može da se izvede kao slem performans. Ne pišu se posebno pesme za slem nastup koje se razlikuju od poezije pesnika koji nisu slemeri. Takva podela ne postoji. Slem daje mogućnost da se poezija izvede na zanimljiv način i tu nema mesta bilo kakvoj mistifikaciji. To znači da je moguće izvesti poeziju Šekspira ili Desanke Maksimović kao zanimljiv slem performans na sceni.
Slemeri nisu ni stand-up komičari, niti zabavljači bilo koje vrste. Dobar slem nastup može da podrazumeva duboku poeziju koja nema elemente humora u sebi. Zbog svega što sam naveo, veoma je bitno naglasiti da slem ne predstavlja novu revoluciju u načinu na koji se piše poezija, već je revolucionaran u načinu na koji se izvodi poezija. Ako i postoji neka nova i drugačija poetika kod slem pesnika, ona nije uslovljena razvojem slem pokreta, već razvojem savremenog poetskog izraza.
Pesnici na sceni su zapravo poetski performeri koji ,,pripovedaju” svoju pesmu okupljenoj publici koristeći isključivo telo i glas. Možda je ipak srećniji naziv od pripovedanja ,,pevači priča” ako se uzme u obzir poetičnost i narativnost teksta. Oni ulažu energiju u svoj nastup i kroz konstantno ulaganje energije prenose publici svoju poetiku i svoje unutrašnje ,,ja” koje se ogoljava pod reflektorima noćnog kluba. Pozorišni reditelj Grotovski ovakav nastup pred publikom naziva SUSRETOM između publike i performera na sceni.
U zemlje koje su nekada bile u sastavu Jugoslavije slem je doneo nemački pesnik Vivald Koslovski (Wehwalt Koslovsky)[1]. Prva tri slem takmičenja u Beogradu održana su 2002. i 2003. godine u Domu omladine Beograda, te 2004. godine u Studentskom kulturnom centru Beograda.
Pre Beograda, Vivald je u Zagrebu okupio zainteresovane pesnike i začeo slem scenu u Hrvatskoj[2]. Ne bih dalje se dalje osvrtao na razvoj slem scene u Hrvatskoj, samo bih istakao da je ona imala kontinuirani napredak i rast. Danas hrvatsku scenu na pravi način predstavljaju Franko Bušić iz Splita (udruga DADANTI) i Mario Kovač iz Zagreba (udruga URK), koji uspešno već nekoliko godina organizuju Državno prvenstvo Hrvatske u slem poeziji u klubu Močvara, u Zagrebu. Mario Kovač je postavio temelje slem scene u Hrvatskoj, dok je Franko Bušić ovu scenu podigao na sistemski nivo putem projekata i nacionalnog festivala slema i samim tim je slem sceni dao novi kvalitet i snažan podsticaj. Pored Zagreba, Vivald je organizovao i slem takmičenja u Sarajevu.
U decembru 2002. godine organizovano je prvo slem takmičenje u Beogradu, u Domu omladine. Voditelj je bio Vivald Koslovski. Nastupali su gosti iz inostranstva, šestoro Zagrepčana i dva Švajcarca, kao i petoro slemera iz Srbije. Najbolje su prolazile teme iz običnog života i slobodniji nastupi na sceni. Najveće odobravanje publike dobili su Zagrepčani Mario Kovač i Janko Mesić, a pored njih i Smederevac Ivan Tobić (Tobić Tobić idol mladih).[3]
Nakon ovog takmičenja, održano je još jedno slem takmičenje u Domu omladine Beograda 2003. godine, a 2004. godine je održano slem takmičenje u Studentskom kulturnom centru Beograda, koje se završilo masovnom tučom[4]. Potom dolazi do neprirodnog prekida i diskontinuiteta u razvoju slem scene u Srbiji do 2010. godine. Iako bi se mogli izdvojiti individualni slem nastupi, sistemski se nije radilo na razvoju slem scene u ovom vremenskom vakumu.
Od 2010. godine do 2016. godine Društvo književnika Vojvodine je u okviru Međunarodnog novosadskog književnog festivala organizovalo takmičenje za najboljeg slem pesnika Srbije u kafeu Bistro u Novom Sadu. Ova takmičenja su profilisala nove mlade slemere i slemerke u Srbiji od kojih bih izdvojio Slobodana Ocokoljića iz Čačka, Simonidu Banjeglav iz Beograda, te Marjana Todorovića Maksu i Gorana Živkovića Gorkog iz Niša. Značenje takmičenja održanog 2016. godine je i u tome što je tada, po prvi put, pesnikinja postala slem šampion Srbije, i to slemerka sa Poezina – Simonida Banjeglav.
Veoma važna odrednica u jačanju slem scene u Srbiji je pesnički mesečni događaj Pesničenje popularno nazvan ,,trening aktivne poezije”. Pesničenje je organizovano od strane umetničkog kolektiva Škart, a kao događaj je istinski zaživelo i omasovilo se u kulturnom centru REX, u periodu između 2008. i 2013. godine. Recitovanje, horsko pevanje, kantautorska muzika, poezija u rimama ili slobodnom stihu, sve su to forme koje su bile zastupljene na mesečnim događajima Pesničenja. U okviru održavanja Pesničenja, u REX-u je 2010. godine organizovana slem radionica od strane dramske spisateljice Milene Bogavac, koja je pesnicima i pesnikinjama omogućavala da kroz različite metode usavrše svoje izvođačke i stvaralačke sposobnosti. Tom prilikom je nastao dokumentarni film ,,Slem” u režiji Danila Bećkovića, u kojem se kroz priču o radionici i njenim polaznicima ispituje slem poetski izraz kao vrsta socijalno-angažovanog poetskog performansa, ali i fenomen popularnosti slema.
U Novom Sadu 2010. godine nastaje zanimljiv događaj Poezija u kući, u kulturnom centru CK13, po ugledu na Pesničenje u REX-u. Poeziju u kući su u različitim periodima uređivali Jelena Anđelovski, Ema Stefanovska, Maja Solar, Ozren Lazić i Žolt Polgar. Događaj se gasi 2012. godine.
Inspirisan srodnim poetskim događajima Pesničenjem, Poezinom i Poezijom u kući, novosadski pesnik Nikola Oravec, u saradnji sa Bojanom Samsonom, 2012. godine kreira događaj Poetarijum koji se veoma uspešno realizuje jednom mesečno po raznim klubovima i mestima u Novom Sadu.
PESNIČKI POKRET I ORGANIZACIJA POEZIN
Sredinom 2009. godine, pesnici okupljeni oko pokreta Poezin započinju svoje mesečne događaje u kultnom klubu Akademija, u Beogradu. Do 2018. godine, promenili smo 25 noćnih klubova i održali preko 100 mesečnih događaja poezije, koji u skladu sa duhom noćnog života Beograda nose naziv Poezin Party. Pokret Poezin 2011. godine postaje udruženje građana. Okosnicu organizacije Poezin čine pesnici Siniša Stojanović i Milan Mijatović, kao i grafička dizajnerka Dragana Nikolić. Pišu se projekti i organizuju takmičarski slem festivali. Pobednici slem festivala svake godine se šalju na inostrana slem takmičenja, i to najčešće na Slem šampionat Evrope koji se svake godine održava u drugoj evropskoj državi. Pored toga, ostvarena je uspešna i kreativna saradnja sa ugroženim društvenim grupama, u prvom redu sa gluvima.
Veoma držimo do polne ravnoteže i podstičemo žene da se bave slemom i da nastupaju pred publikom. Organizovali smo više ženskih slem performansa po klubovima u Beogradu, a na našoj sceni su nastupale: Katarina Kovačević, Simonida Banjeglav, Hanna Gadomski, Dragana Bečejski, Simonida Dević, Biljana Kosmogina, Branka Selaković i mnoge druge talentovane i kreativne pesnikinje.
Naša organizacija je kao poseban web projekat, pokrenula sajt Slam Studio (www.slamstudio.org). Na ovom sajtu se nalaze svi naši uspešno realizovani projekti, gostovanja, slem radionice, pdf arhiva i video arhiva. Zainteresovani posetioci i ljubitelji slema tu mogu pogledati preko 200 snimljenih video nastupa slemera i slemerki, a takođe skinuti stručnu literaturu (pdf arhivu) o slemu.
SLEM RADIONICE POEZINA
Proučavajući standardne slem radionice koje liče na radionice pisanja gde se pisanje poezije postavlja kao polazna osnova, mi smo odlučili da idemo obrnutim putem. Na našim slem radionicama polazimo od vežbi nastalih na pozorišnoj radionici. Takvim se vežbama oslobađa energija slem performera, a tekst pesme je samo sredstvo koje se koristi tokom izvođenja vežbi i pri tom se ne analizira.
Slem radionice nastale su saradnjom organizacije Poezin i antropološkog pozorišta Plavo pozorište. Zasnivaju se na prilagođenim vežbama koje koriste pozorišni performeri. Vežbe su zasnovane na tehnikama koje je razvio poljski pozorišni reditelj Ježi Grotovski u okviru Siromašnog pozorišta, a koje imaju za cilj kako usavršavanje izvođačkih sposobnosti performera, tako i oslobađanje i usmeravanje energije izvođača. Pozorišne slem radionice realizovane su 2013, 2015. i 2016. godine u Plavom pozorištu. Radionice su vodili reditelj i glumci Plavog pozorišta. Vežbe koje koriste pozorišni performeri, preoblikovane su za potrebe slem performera. Tokom radionica, nastalo je dvadesetak veoma efikasnih vežbi koje jačaju potencijale i oslobađaju kreativnost slem performera. Samostalna radionica Poezina održana je 2017. godine u kulturnom centru Magacin u Beogradu.
VAŽNIJI SLEM PROJEKTI ORGANIZACIJE POEZIN
Projekat Festival na temu diskriminacije realizovan je u organizaciji Poezina 2012. godine u klubu ILEGALA na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Festival je organizovao Poezin uz finansijsku podršku Asocijacije Nezavisna kulturna scena Srbije, u okviru projekta podržanog od Švajcarskog programa za kulturu na Zapadnom Balkanu.
Projekat Festival poezije Kultura u protestu realizovan je 2013. godine u Beogradu u klubu Panik Rum Žica. Festival poezije Kultura u protestu, održan je u okviru kampanje kojom se skreće pažnja na važnost kulturne i umetničke produkcije civilnog društva. Festival je organizovao Poezin uz finansijsku podršku Asocijacije Nezavisna kulturna scena Srbije.
Projekat Festival POETSKI GRAD je realizovan 2016, 2015. i 2014. godine po raznim klubovima i prostorima u Beogradu. Projekat je bio finansijski podržan od strane Sekretarijata za kulturu grada Beograda.
Projekat RUKA I GLAS – kulturne delatnosti osoba sa invaliditetom dva puta je realizovan: 2014. i 2016. godine. Cilj projekta je bio inkluzija osoba sa oštećenjem sluha u kulturno-društvene tokove, odnosno rad na kulturnoj delatnosti osoba sa invaliditetom. Mladi sa oštećenim sluhom su koristili znakovni jezik i u saradnji sa slem pesnicima su prenosili publici svoja iskustva, probleme i poetiku. Projekat je bio finansijski podržan od strane Ministarstva kulture Republike Srbije.
Projekat Poezin pesnici u Novom Pazaru je realizovan 2017. godine u Klubu Heroja, u Novom Pazaru. Cilj projekta je bio uspostavljanje kvalitetne saradnje između beogradske kulturne scene i kulturne scene Novog Pazara. Projekat je bio finansijski podržan od strane Asocijacije Nezavisna kulturna scena Srbije.
Projekat Festival poezije Piñero je realizovan 2018. godine u klubu Petak u Beogradu. Novčana sredstva za Festival su obezbeđena crowdfunding kampanjom. Festival poezije Piñero nastao je na temeljima solidarnosti i snalažljivosti ljudi koje ne povezuju rod, nacija ili kapital, već samo spremnost da se baci zanimljiv stih u ustalasanu i veselu publiku. Cilj organizatora Festivala je bio da dovedu do apsurda budžetsku milostinju i zavisnost od projektnog finasiranja u Srbiji i da pokažu da alternativna poetska scena može da živi bez milostinje državnih i gradskih institucija. Festival je nastao u trenutku kada je evidentna namera vladajućih struktura da odstrane sve aktere u kulturi koji ne zastupaju kvazinacionalno i kvazitradicionalno shvatanje kulture i koji nisu ,,pomoćne“ nevladine organizacije partiji na vlasti.
Poezin je kao partnerska organizacija 2011. godine učestvovao u organizaciji festivala Jugoslemija u Domu omladine Beograda. Glavni organizator ovog festivala slem poezije je udruženje građana Alternativni kolektiv. Na festivalu su nastupali slem pesnici i slem pesnikinje iz regiona, a specijalni gost je bila poznata američka slem performerka Karolin Harvej. Projekat je bio podržan od stranih fondacija.
Svi naši slem festivali bili su takmičarskog karaktera. Pobednici festivala su osvajali nagrade i mogućnost da učestvuju na inostranim slem takmičenjima, i to najviše na Slem šampionatu Evrope. Slem šampioni koje smo slali na inostrana takmičenja su: Muhamed Eljšani, Nikola Oravec, Simonida Banjeglav, Bojan Samson i Goran Živković.
Naša ideja je da se u budućnosti više posvetimo slem edukaciji publike u Srbiji putem izdavačkog rada i stručne literature o slemu, a da paralelno sa tim jačamo saradnju slemera i organizacija u regionu bivše Jugoslavije.
[1] P. Dragosavac, Glas javnosti, 14. decembar 2002. godine. Impresije posle prve večeri slem poezije u Beogradu.
[2] Biljana Kosmogina, tekst na sajtu Poezina. Otrgnuto zaboravu ili prve slem inicijative u Beogradu.
[3] P. Dragosavac, Glas javnosti, 14. decembar 2002. godine. Impresije posle prve večeri slem poezije u Beogradu.
[4] Biljana Kosmogina, tekst na sajtu Poezina. Otrgnuto zaboravu ili prve slem inicijative u Beogradu.
Objavljeno za slovenački sajt: www.poiesis.si
* Za potrebe sajta Slam Studio, prilog je dopunjen novim podacima.
Posted by Barezi
